Emocje – jak radzić sobie z nadmiarem trudnych emocji i nie dać się im ponieść?

emocje

Co czujesz, gdy dostajesz podwyżkę, jest piękna pogoda i wygląda na to, że wszystko idzie po Twojej myśli?

A co, kiedy jest wręcz przeciwnie? Wszystko to, czego doświadczasz w tych sytuacjach, nazywamy emocjami.

W tym artykule wyjaśnię Ci, czym są emocje, jakie emocje rozróżniamy i jak sobie poradzić z nadmiarem trudnych emocji.

Spis treści:

1. Czym są emocje?
2. Jakie funkcje pełnią emocje?
3. 6 emocji podstawowych według Paula Ekmana
4. Czy emocje mogą być pozytywne lub negatywne?
5. Jak radzić sobie z emocjami? 4 konkretne sposoby

Czym są emocje?

Wszystko, czego doświadczasz – radość, złość, strach – to emocje. Z psychologicznego punktu widzenia to złożony zespół zmian, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, odczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne, pojawiające się w odpowiedzi na konkretną, ważną dla Ciebie sytuację.

Emocje, uczucia i nastrój

Emocje, nastrój, uczucia – tych określeń często używamy zamiennie, ale tak naprawdę to zupełnie inne rzeczy.

Emocja to chwilowy subiektywny stan, któremu towarzyszą doznania cielesne, reakcje mimiczne, myśli i zachowania.

Uczucie jest przedstawieniem tego, co dzieje się w ciele w trakcie przeżywania emocji. Emocje z uczuciami pomylić jest bardzo łatwo. Różnica między emocjami a uczuciami polega między innymi na tym, że emocje są Twoją mimowolną reakcją na bodziec (pochodzącą z układu nerwowego). Z kolei uczucia to Twoje myśli i interpretacje emocji. Na przykład, kiedy czujesz gniew (emocja), możesz go zinterpretować jako wynik poczucia niesprawiedliwości lub urazy (uczucia). Oprócz tego, uczucie to bardziej stabilny stan, który może trwać dłużej niż emocja.

Nastrój utrzymuje się najdłużej – od kilku godzin do kilku dni. Nastrój współistnieje z emocjami. Na przykład możesz być w smutnym nastroju i wykazywać większą podatność na działanie nieprzyjemnych emocji. Możesz być też w dobrym nastroju – wtedy pozytywne emocje przychodzą do Ciebie szybciej.

Jakie funkcje pełnią emocje?

Jeśli jesteś człowiekiem, zawsze będziesz czuć różnego rodzaju emocje. Te emocje, mimo że nie zawsze przyjemne, pełnią szereg bardzo ważnych funkcji w Twoim życiu. Jakie to funkcje?

Funkcja adaptacyjna

Emocje pomagają Ci dostosować się do sytuacji. W momencie, gdy grozi Ci niebezpieczeństwo, emocje przygotowują Twoje ciało do ucieczki.

Funkcja informacyjna

Emocje powiadamiają Cię o sygnałach z otoczenia. Na przykład dzięki temu, że czujesz złość, wiesz, że są przekraczane Twoje granice. Strach z kolei jest sygnałem, że coś Ci zagraża.

Emocje pozwalają również przewidzieć Twoje zachowania dzięki temu, że wyrażają to, co dzieje się wewnątrz. Kolejną ważną kwestią jest też motywacja, która pcha do podejmowania działań. Zarówno emocje jak i motywacja na siebie wzajemnie oddziałują. Motywacja ma wpływ na intensywność emocji i ich kierunek. Przykładowo, kiedy dostajesz premię za dobre wyniki, czujesz szczęście i jeszcze bardziej przykładasz się do swojej pracy.

6 emocji podstawowych według Paula Ekmana

W latach 70 ubiegłego wieku psycholog Paul Ekman zidentyfikował 6 podstawowych emocji, które według niego były najpowszechniej spotykane we wszystkich kulturach. W swoich badaniach dowiódł, że istnieje 6 podstawowych emocji i że te emocje są uniwersalne dla ludzi niezależnie od różnic kulturowych.

6 podstawowych emocji:

emocje - radość

1. Radość

To emocja dla większości ludzi przyjemna. Jest to stan, w którym czujesz zadowolenie. Wyraża się go poprzez uśmiech, poniesione kąciki oczu i ust oraz swobodną postawę. W ciele czujesz rozluźnienie.

2. Smutek

emocje - smutek

To stan emocjonalny charakteryzujący się uczuciem rozpaczy, przygnębienia. Emocję tą wyraża się poprzez płacz lub letarg. Kąciki ust są charakterystycznie ułożone w podkowę. W ciele czujesz wtedy ciężar, odrętwienie. Jak wielu innych emocji doświadczasz go od czasu do czasu. Niekiedy długotrwały smutek może przerodzić w depresję.

3. Złość

emocje - złość

To emocja charakteryzująca się uczuciem wrogości, frustracji. Przejawia się często w żywej mimice twarzy, w napięciu ciała, specyficznym grymasie twarzy czy w wysokim tonie głosu. Złość jako emocja jest Ci bardzo potrzebna: informuje o zagrożeniu i stanowi motywację do działania. Odgrywa znaczącą rolę w reakcji na zagrożenie. Jeśli czujesz, że jesteśmy w niebezpieczeństwie, złość może dać Ci siłę, aby odeprzeć atak.

Staje się problematyczna w nadmiarze, wyrażana w sposób szkodliwy dla otoczenia. Niekontrolowana złość może utrudniać podejmowanie racjonalnych decyzji, a nawet mieć negatywny wpływ na zdrowie fizyczne.

4. Zaskoczenie

Emocje - Zaskoczenie

Ta emocja trwa zasadniczo krótko i charakteryzuje się nagłą reakcją na coś niespodziewanego. Zaskoczenie charakteryzuje się uniesionymi brwiami i kącikami oczu, a także otwartymi ustami. Ta emocja może być przyjemna i nieprzyjemna. Przyjemna jest wtedy, gdy dostajesz prezent-niespodziankę. Nieprzyjemne zaskoczenie jest wtedy, gdy na przykład odkrywasz, że ktoś Cię okłamał.

5. Wstręt

Emocje - Wstręt

To bardzo potrzebna emocja. Jej funkcją jest uniknięcie rzeczy, które mogą przenosić choroby zakaźne. Możesz też doświadczyć obrzydzenia, oglądając rzeczy budzące Twoja kontrowersję. Kiedy widzisz coś takiego, odwracasz się od źródła budzącego wstręt, a także marszczysz nos i brwi.

6. Strach

Emocje - strach

To jedna z ważniejszych emocji, dzięki której nasz gatunek przetrwał. Kiedy stoisz przed jakimś niebezpieczeństwem i doświadczasz strachu, przechodzisz przez coś, co nazywamy reakcją uciekaj lub walcz. Twoje mięśnie stają się napięte, tętno i oddech wzrasta, a umysł staje się bardziej czujny, skłaniając ciało do ucieczki od niebezpieczeństwa lub pozostania i podjęcia walki. Strach wywołuje też szybsze bicie serca oraz przyspieszony oddech. Prócz wymienionych emocji możemy wyróżnić emocje złożone, które powstają z połączenia emocji podstawowych. Są nimi na przykład wstyd, zachwyt, żal czy pogarda. Pochodnych emocji podstawowych jest dużo więcej.
Prócz wymienionych emocji możemy wyróżnić emocje złożone, które powstają z połączenia emocji podstawowych. Są nimi na przykład wstyd, zachwyt, żal czy pogarda. Pochodnych emocji podstawowych jest dużo więcej.

Czy emocje mogą być pozytywne lub negatywne?

Możliwe, że tak właśnie myślisz o emocjach. Emocje takie jak radość, zachwyt czy wdzięczność kojarzą Ci się dobrze, bo są przyjemne i lubisz je przeżywać. Z kolei strach, złość czy rozpacz postrzegasz negatywnie, bo są dla Ciebie trudne.

Z psychologicznego punktu widzenia jednak nie ma czegoś takiego jak emocje pozytywne czy negatywne – ponieważ każda emocja pełni określoną funkcję i jest potrzebna w Twoim życiu. Właśnie dlatego tak ważne jest, by je akceptować i traktować jako informację o tym, co się dzieje w Twoim życiu.

Jak radzić sobie z emocjami? 4 konkretne sposoby

Emocje to odruchowa reakcja, niezależna od Twojej woli. One po prostu się uruchamiają w odpowiedzi na bodziec i nie masz na nie wpływu. Możesz za to je poznać i zapanować nad wynikającymi z nich reakcjami.

1. Nazwij swoje emocje

Na początku określ, co czujesz w danym momencie. Umiejętność nazwania emocji pomoże Ci sobie z nimi dalej poradzić. Jeśli trudno Ci to zrobić samodzielnie, zajrzyj powyżej do opisu 6 podstawowych emocji i potraktuj go jako ściągę, która pomoże Ci dopasować opisane emocje do tego, co w tej chwili czujesz.

2. Zastanów się, dlaczego czujesz daną emocję

Na początku określ, co czujesz w danym momencie. Umiejętność nazwania emocji pomoże Ci sobie z nimi dalej poradzić. Jeśli trudno Ci to zrobić samodzielnie, zajrzyj powyżej do opisu 6 podstawowych emocji i potraktuj go jako ściągę, która pomoże Ci dopasować opisane emocje do tego, co w tej chwili czujesz.

3. Zmień otoczenie

Gdy czujesz złość lub strach, wyjdź do innego pomieszczenia, albo idź na spacer. Chodzi o to, żeby oderwać się od stresującego bodźca i ochłonąć.

4. Ćwicz uważność

Przyjrzyj się dokładnie, jakie emocje towarzyszą Ci w danej sytuacji. Możesz na przykład opisać je w dzienniku. Pomoże Ci zarówno klasyczny journaling, czyli pisanie swobodne, bez hamowania się, dzięki czemu wyrazisz i nazwiesz swoje emocje, jak i tzw. dziennik emocji. W dzienniku emocji możesz opisać i przeanalizować sytuację w bardzo prosty sposób: sytuacja – kłótnia z przyjacielem, emocja – złość, co czuję w ciele – napięcie, uczucie gorąca.

Mam nadzieję, że powyższe metody pomogą Ci w poradzeniu sobie z trudnymi emocjami, które w nadmiarze mogą być dla Ciebie niekomfortowe. Pamiętaj również, że wszystkie emocje, niezależnie od tego, czy są przyjemne, czy nie, są Ci potrzebne.

 

„Ostatecznie jesteśmy tym, co myślimy. Nasze emocje są niewolnikami naszych myśli, a my jesteśmy niewolnikami naszych emocji”
Elizabeth Gilbert

Jeśli potrzebujesz fachowego wsparcia w poradzeniu sobie z trudnymi emocjami, możesz również umówić się ze mną na pierwsze spotkanie

 

Bibliografia:

Dąbrowski A. (2014). Czym są emocje? Prezentacja wieloskładnikowej teorii emocji. Analiza i Egzystencja 27, s. 123-146
Ekman P.(2012). Emocje ujawnione. Odkryj, co ludzie chcą przed Tobą zataić i dowiedz się czegoś więcej o sobie. Gliwice: Wydawnictwo Helion SA
Gerrig R., Zimbardo P. (2006). Psychologia i życie. Warszawa: PWN
Kuś K. (2010). Teoria emocji Anny Wierzbickiej. Linguistica Copernicana . T. 3, nr 1, s. 207–224. DOI 10.12775/LinCop.2010.010.